शहरं
Join us  
Trending Stories
1
Maharashtra Vidhan Sabha Election 2024 Results Highlights: एकनाथ शिंदे ठरले वरचढ, उद्धव ठाकरेंना मोठा फटका; ५१ पैकी केवळ १४ जागाच जिंकल्या
2
कोण १६२ मतांनी तर कोण २०८ मतांनी विजयी; 'या' जागांवर पाहायला मिळाली चुरशीची लढत!
3
महाराष्ट्रातील निकालांचा देशाच्या राजकारणावर किती परिणाम होईल? ६ मुद्द्यांमध्ये समजून घ्या
4
Maharashtra Vidhan Sabha Election 2024 Results Highlights: महायुतीच्या बंपर विजयाचा संघाने रचला पाया; भाजपाने प्रचाराचा ट्रेंडच बदलला
5
Maharashtra Assembly Election 2024 Results Highlights : "सर्व दिग्गज नेते एकाच वेळी पराभूत होतील असं होऊ शकत नाही, आम्हाला संशय..."
6
Maharashtra Vidhan Sabha Election Result 2024 : भाजपातून शरद पवार गटात प्रवेश केलेल्या नेत्यांचं काय झालं? वाचा सविस्तर
7
'या' दोन नेत्यांनी भाजपच्या विजयात निभावली महत्त्वाची भूमिका, मध्य प्रदेशातही केली होती कमाल!
8
कश्मिरा शाहच्या नाकावरची पट्टी काढली, पोस्ट करत म्हणाली, "जखमेच्या खुणा..."
9
मविआचा सुपडा साफ, महायुतीनं सत्ता राखली; नवीन सरकारचा शपथविधी पुन्हा वानखेडेवर?
10
विधानसभा निवडणूक निकालानंतर तेजस्विनी पंडितच्या पोस्टने वेधलं लक्ष; म्हणाली, "आमचा राजा..."
11
Maharashtra Vidhan Sabha Election 2024 Results Highlights: बहिणींची मोठी साथ, जरांगे फॅक्टर निष्प्रभ; महाविकास आघाडीची पूर्णपणे धूळधाण
12
औक्षण करताना उडाला आगीचा भडका; नवनिर्वाचित आमदार थोडक्यात बचावले
13
कपूर कुटुंबात लग्नाची लगबग, पापाराझींसमोर पडता पडता वाचली करिष्मा; व्हिडिओ व्हायरल
14
आजचे राशीभविष्य - २४ नोव्हेंबर २०२४, मान व प्रतिष्ठा वाढेल, नोकरीत बढतीही होऊ शकते
15
यशस्वी भव:! सिक्सर मारत तोऱ्यात ठोकली सेंच्युरी; जैस्वालची खास क्लबमध्ये एन्ट्री
16
शरद पवारांचा पश्चिम महाराष्ट्र गड अखेर ढासळला; महायुतीने जिंकल्या ५८ पैकी ४६ जागा
17
Maharashtra Vidhan Sabha Election 2024 Results Highlights: उत्तर महाराष्ट्रात ‘महायुती’ची मुसंडी, काँग्रेसचे पानिपत; उद्धवसेनेलाही साफ नाकारले
18
सर्व पोल पंडितांचे अंदाज खोटे ठरले, महायुतीचा महाविजय; महाविकास आघाडी चारीमुंड्या चीत
19
कोमेजलेले कमळ फुलले! फडणवीसांचे मार्गदर्शन, बावनकुळेंची मेहनत, अन्‌ पक्षजनांनी केली कमाल
20
ठाणे एकनाथ शिंदेंचे, तर मुंबई भाजप आणि उद्धव ठाकरेंची; काँग्रेसची अवस्था बिकट

गुरूत्वीय लहरींबरोबर गॅमा किरणांचाही शोध, भारतीय शास्त्रज्ञांचे महत्त्वपूर्ण योगदान

By लोकमत न्यूज नेटवर्क | Published: October 16, 2017 11:45 PM

दोन न्युट्रॉन ता-यांच्या धडकेतून उत्पन्न झालेल्या गुरूत्वीय लहरी व त्यातून बाहेर पडणा-या गॅमा किरणांचा (प्रकाश किरण) एकाचवेळी शोध घेण्यात खगोलशास्त्रज्ञांना पहिल्यांदाच यश मिळाले आहे.

 - राजानंद मोरे पुणे : दोन न्युट्रॉन ता-यांच्या धडकेतून उत्पन्न झालेल्या गुरूत्वीय लहरी व त्यातून बाहेर पडणा-या गॅमा किरणांचा (प्रकाश किरण) एकाचवेळी शोध घेण्यात खगोलशास्त्रज्ञांना पहिल्यांदाच यश मिळाले आहे. दोन न्युट्रॉन ता-यांची ही पहिलीवहिली धडक टिपता आल्याने गुरूत्वलहरी या निर्वात पोकळीत प्रकाशाच्या वेगाने प्रवास करतात, या आईनस्टाईन यांच्या भाकितालाही भक्कम पुरावा मिळाला आहे. या शोधामध्ये भारतीय खगोलशास्त्रज्ञांचेही महत्वपुर्ण योगदान आहे.अमेरिकेतील लायगो आणि युरोपमधील व्हर्गो या दोन वेधशाळांनी दि. १७ आॅगस्ट रोजी न्युट्रॉन ता-यांची धडक टिपली आहे. अमेरिकेतील नॅशनल सायन्स फाऊंडेशनने सोमवारी पत्रकार परिषदेत या संशोधनाची घोषणा केली. पुण्यातील ‘आयुका’ येथे खगोलशास्त्रज्ञांच्या उपस्थितीत याचे थेट प्रक्षेपण करण्यात आले.दोन न्युट्रॉन ता-यांच्या धडकेची घटना आपल्यापासून केवळ १३ कोटी प्रकाशवर्ष दुर घडल्यामुळे गुरूत्वलहरींचे आतापर्यंतचे सर्वात ठळक निरीक्षण नोंदविले गेले आहे. यापुर्वी चार वेळा गुरूत्वीय लहरींचा शोध लागला असला तरी त्या आपल्यापासून खुप दुर अंतरावर होत्या. ही घटना पहिल्यांदाच पृथ्वीपासून इतक्या जवळ घडल्याने गॅमा किरणांचा शोध लावण्यात यश मिळाले आहे. ता-यांच्या धडकेमुळे घडलेल्या विस्फोटातून गॅमा किरणांचा झगमगाट बाहेर पडला. या किरणांचा विस्फोट उपग्रहस्थित विविध दुर्बिणींनी गुरूत्वलहरींच्या निरीक्षणानंतर केवळ दोन सेकंदांच्या फरकाने टिपला आहे. यामुळे दोन न्युट्रॉन ता-यांच्या धडकेमुळे गॅमा किरणे दिसतात या अनेक वर्ष जुन्या सिध्दांताला पुष्टी मिळाली आहे.  न्युट्रॉन तारा...मोठ्या ता-यांच्या विस्फोटातून शिल्लक राहिलेला गाभा म्हणजे न्युट्रॉन तारा. हे न्युट्रॉन तारे आकाराने लहान आणि सर्वाधिक घनतेचे असतात. सुर्याच्या जवळजवळ दीड पट वस्तुमानाच्या न्युट्रॉन ता-याचा व्यास अंदाजे दोन किलोमीटर असतो. म्हणजे एका छोट्या चमचाभर अशा ता-याच्या तुकड्याचे वस्तुमान अख्ख़्या सह्याद्री पर्वत, पश्चिम घाट यापेक्षाही अधिक भरेल. एकमेकांभोवती फिरत, जवळ येत आणि अखेर विलीन होण्याच्या प्रक्रियेचा अखेरचा साधारण १०० सेकंदांचा दोन न्युट्रॉन ता-यांचा प्रवास शास्त्रज्ञांना गुरूत्व लहरींच्या माध्यमातून टिपता आला. भारतीय शास्त्रज्ञांचा सहभाग...गुरूत्वीय लहरी व गॅमा किरणांच्या शोधामध्ये पुण्यातील आयुका व आयसरसह भारतातील १३ वेगवेगळ्या संशोधन संस्थांमधील ४० संशोधकांचा सहभाग आहे. आयुकातील अनिबॉण आई, सुकांत बोस, संजीव धुरंधर, भूषण गद्रे, शरद गावकर, संजीत मित्रा, निखिल मुकूंद, अभिषेक परिदा, जयंती प्रसाद, तरूण सौरदीप आणि जिष्णू सुरेश या ११ जणांचा यामध्ये सहभाग आहे. गुरुत्वाकर्षण तरंगांच्या शोधयंत्राशी होणा-या प्रतिक्रियेचे आकलन, जमिनीवरील हालचालींचा शोधयंत्रावर होणारा परिणाम, गुरूत्वाकर्षणीय तरंगाच्या शोधासाठी माहितीचे विश्लेषण पध्दतींचा शोध, न्युट्रॉन ताºयाच्या विविध गुणधर्णांचा अभ्यास अशा विविध बाबतीत त्यांना मोलाचे काम केले आहे. या विस्फोटाच्या विद्युतचुंबकीय दुर्बिणीच्या साहाय्याने निरीक्षण करण्यामध्ये दीपंकार भट्टाचार्य, जावेद राणा, गुलाब दिवंगण, अजय विभुते आणि रुपक रॉय यांचा समावेश आहे. खजिन्याचा शोधएकाचवेळी गुरूत्वीय लहरी व गॅमा किरणांची नोंद झाल्याने हा शोध खुप महत्वपुर्ण असल्याचे खगोलशास्त्रज्ञांनी सांगितले. यामुळे या ताºयांची जडणघडण आपल्याला कळू शकेल. तसेच आपल्या विश्वाचे प्रसारण मोजण्याचा एक नवा व स्वतंत्र मार्गही उपलब्ध झाला आहे. तसेच या शोधामुळे नवीन जड मुलद्रव्य निर्मितीचे पुरावेही मिळाले आहेत. यातून अशा अवकाशीय टकरी म्हणजे लोखंडापेक्षा जड मुल्यद्रव्ये निर्मितीचे नैसर्गिक कारखानेच असल्याचे सिध्द झाले आहे. यामध्ये सोन्यासह प्लॅटिनम या मुलद्रव्यांचाही समावेश आहे.

टॅग्स :scienceविज्ञानPuneपुणे