शहरं
Join us  
Trending Stories
1
मुंबईत मोदींच्या सभेसाठी वाहतूक मार्गात बदल; निवडणुकीसाठी काही रस्त्यांवर सहा दिवस नो पार्किंग!
2
"सरकार पाडण्यासाठी आमदारांना ५० कोटींची ऑफर...", मुख्यमंत्र्यांचा भाजपवर आरोप
3
आजचे राशीभविष्य - १४ नोव्हेंबर २०२४, सगळ्या कामात यश मिळाल्याने खूप आनंदी आणि प्रसन्न व्हाल
4
आजचा अग्रलेख: 'बुलडोझर'ला ब्रेक...
5
धक्कादायक! जळगावात गरोदर महिलेला घेऊन जाणाऱ्या ॲम्बुलन्समध्ये ऑक्सिजन सिलिंडरचा स्फोट; १५० फूट उंच उडाल्या चिंधड्या
6
शिवाजी पार्कवर आवाज कुणाचा?; १७ नोव्हेंबरला सभेसाठी मनसेला मंजुरी मिळण्याची शक्यता
7
मुंबईत प्लास्टिकच्या डब्यात तुकडे करून टाकलेल्या मृतदेहाचे गूढ उकलले; प्रेमसंबंधाच्या विरोधातून हत्या!
8
नागपुरात कार्यकर्तेच बनले फडणवीसांच्या प्रचार मोहिमेचे सारथी
9
मार्कोची फास्टर फिफ्टी; पण शेवटी सूर्याची सेना जिंकली! आता फक्त टीम इंडियालाच मालिका विजयाची संधी
10
"आत टाका म्हणजे पक्षात टाका हे लोकांना कळलंच नाही"; ईडी कारवायांवरुन राज ठाकरेंची मिश्किल टिप्पणी
11
IND vs SA : विक्रमी धावसंख्येसह टीम इंडियाच्या नावे झाला सर्वाधिक शतकांचा खास रेकॉर्ड
12
"रोज उठतात अन्..."; ओ मोठ्या ताई, महासंसद रत्न, कुठलं बी टाकलं होतं? म्हणत चित्रा वाघ यांचा सुप्रिया सुळेंवर हल्लाबोल
13
केंद्र सरकारनं मणिपूरमध्ये रातोरात पाठले 2000 CAPF जवान, आता कशी आहे जिरीबाम मधील स्थिती?
14
शेतकऱ्यांना मोठा दिलासा! हंगामाच्या सुरुवातीलाच धानाला विक्रमी दर, केंद्र सरकारने 'ड्युटी' रद्द केल्याचा परिणाम
15
गौतम अदानी यांची मोठी घोषणा; अमेरिकेत करणार तब्बल ₹ 84 हजार कोटींची गुंतवणूक...
16
अन्... योगी आदित्यनाथांची सभाच रद्द झाली; भाईंदरचे भाषण ऐकविण्याचा प्रयत्न, नागरिक ३ तास ताटकळले
17
"पहिलं बटण दाबा, बाकीची खराब आहेत"; शिंदे गटाच्या कार्यकर्त्याकडून EVM बाबत चुकीचा प्रचार
18
सलग २ सेंच्युरीनंतर भोपळ्यावर भोपळा! Sanju Samson च्या नावे झाला लाजिरवाणा रेकॉर्ड
19
साहेब रिटायर झाल्यानंतर तुमच्याकडे कोण बघणार? अजित पवार म्हणाले,"मलाच आता..."
20
बाप डोक्यावर आणि मुले खांद्यावर घेऊन जगायची वेळ येईल...; उद्धव ठाकरेंची राणे पिता-पुत्रांवर टीका 

Bio Diversity day : ...तर निसर्गातील काजवा होईल लुप्त; सावधगिरीने करा त्यांच्या दुनियेत प्रवेश

By azhar.sheikh | Published: May 22, 2018 2:24 PM

कळसुबाई-हरिश्चंद्रगड अभयारण्याच्या परिसरात पर्यटकांची महिनाभर जत्रा भरते. यावेळी काही मद्यपी पर्यटक धिंगाणा घालत काजव्यांना त्रास देण्याचाही प्रयत्न करतात. ज्या झाडांवर काजवे चमकतात त्या झाडांवर चढून काजवे धरण्याचा अट्टहास काजव्यांच्या जीवावर उठत आहे.

ठळक मुद्दे कळसुबाई-हरिश्चंद्रगड अभयारण्यात काजव्यांची दुनिया

नाशिक : सह्याद्रीच्या पर्वतरांगेने नटलेल्या कळसुबाई हरिश्चंद्रगड अभयारण्यातील समृध्द वृक्षसंपदा जैवविविधतेची जोपासणा करत आहे. नैसर्गिक जैवविविधतेमधील महत्त्वाचा व आगळावेगळा वैशिष्ट्यपूर्ण किटक अर्थात काजवा लुकलुकतो. त्याचे हे लुकलुकणे जरी मादीला आकर्षित करण्यासाठी असले तरी त्यांचा अंधारातील हा खेळ माणसालाही तितकाच आकर्षित करतो. त्यामुळेच नाशिकपासून अगदी ७० किलोमीटरवरील भंडारदरा परिसरातील कळसुबाई-हरिश्चंद्रगड अभयारण्याच्या परिसरात पर्यटकांची महिनाभर जत्रा भरते. यावेळी काही मद्यपी पर्यटक धिंगाणा घालत काजव्यांना त्रास देण्याचाही प्रयत्न करतात. ज्या झाडांवर काजवे चमकतात त्या झाडांवर चढून काजवे धरण्याचा अट्टहास काजव्यांच्या जीवावर उठत आहे.

निसर्गात बागडताना त्याचा आनंद लुटताना बेभान होऊन चालणार नाही. निसर्ग व त्यामधील जैवविविधता वाचवायची असेल तर मानवाला भानावर यावेच लागणार आहे. कारण वैश्विक तपमान वृध्दीच्या स्वरुपात पर्यावरणाचा होणाऱ्या -हासाचे ‘काजवे’ जगापुढे चमकायला लागले आहे, हे तितकेच खरे. अभयारण्यातील वृक्षसंपदेवर जोपासना होणा-या या किटकामुळे या अभयारण्याने वेगळे नावलौकिक मिळविले आहे. काजवारुपी प्रकाशफुलांच्या आविष्कारासाठी हे अभयारण्य राज्यात प्रसिध्द आहे. हा आविष्कार अभयारण्यातील वृक्षसंपदेवर लवकरच बघावयास मिळणार आहे. त्यामुळे निसर्गप्रेमींना याचे वेध लागण्यास सुरूवात झाली आहे. काजव्यांच्या दुनियेत सावधपणे पाय ठेवण्याची गरज आहे.

वैशाख सरू झाला की या अभयारण्यामधील भंडारदरा ते राजूरपर्यंतच्या गावांच्या परिसरातील वातावरण बदलू लागते अन् मग निसर्गप्रेमींना चाहूल लागते ती सह्याद्रीच्या गिरीकंदात झगमणाºया काजव्यांच्या दुनियेचे. वैशाखनंतर काजव्यांची उत्पत्तीचा काळ जवळ येतो. रोहिणी, मृग नक्षत्रामध्ये काजवे अधिक चमकू लागतात. त्याअगोदर वळवाचा पाऊस झाला की काजव्यांच्या या अद्भूत दुनियेने जणू अभयारण्यातील वृक्षसंपदा रात्रीच्या काळोखातही उजळून निघते. अहमदनगरच्या तालुक्यामधील कळसुबाई-हरिश्चंद्रगड अभयारण्यामधील घाटघर-साम्रद व भंडारदरा-रतनवाडी या मार्गांवर काजव्यांची दुनिया पहावयास मिळते. हा परिसर जरी इगतपुरी व नाशिकपासून अगदी जवळ आहे. त्यामुळे मुंबईकर, नाशिककर तसेच पुणेकरांनाही संगमनेर-राजुरमार्गे हे अभयारण्य सोईस्कर पडते. राहिणी किंवा मृगाच्या सरी बरसल्या की, जणू नभोमंडळातील तारकादळेच अभयारण्याच्या कुशीत उतरल्याचा भास होतो. चहुबाजूला विविध प्रजातीच्या झाडांवर काळ्याकुट्ट अंधारात काजव्यारुपी प्रकाशफुलांचा लखलखाट पहावयास मिळतो. निसर्गाची ही अद्भूत किमया केवळ डोळ्यांच्या कॅमे-यात टिपता येते आणि या प्रकाशफुलांनी उजळलेले झाड डोळ्यांनी न्याहाळण्याची मजा काही औरच असते.

दरवर्षी अभयारण्यात ही दुनिया अनुभवण्यासाठी महिनाभर निसर्गप्रेमींची वर्दळ पहावयास मिळते. मुंबईकरांसह नाशिककर, पुणेकर व नगरकर मोठ्या संख्येने हजेरी लावतात. या भागातील आदिवासी लोकांना रोजगारदेखील काही प्रमाणात उपलब्ध होण्यास मदत होते. लक्ष-लक्ष काजव्यांचा नैसर्गिक आविष्कार डोळ्यांची पारणे फेडणारा ठरतो; मात्र काही विकृत प्रवृत्तीच्या लोकांचे डोळे जणू हा आविष्कार बघून विस्फारतात की काय? अशी शंका येते. अशा विकृतांकडून अशा अद्भूत नजारा अनुभवला तर जात नाही मात्र तो नजारा बिघडविण्याचा प्रयत्न केला जातो. यावर्षी अशा विकृ त प्रवृत्तीच्या लोकांवर नाशिक वन्यजीव विभागाचा ‘वॉच’ राहणार आहे. ग्रामस्थ व गाईडच्या मदतीने वनविभाग पर्यटकांच्या धिंगाण्याला चाप लावणार आहे.

पायी भ्रमंतीला प्राधान्य द्यावेचारचाकी किंवा दुचाकीवर फेरफ टका मारुन काजव्यांच्या दुनियेचा आनंद घेता येतो हा गैरसमज निसर्गप्रेमींनी प्रथमत: दूर करायला हवा. वन्यजीव विभागाने निश्चित केलेल्या वाहनतळामध्ये शिस्तीने वाहने उभी करुन पायी भ्रमंती करत काजव्यांनी लखलखले झाड बघण्याची मजा लुटावी, असे आवाहन भंडारदरा, अकोले विभागातील निसर्गप्रेमींसह नाशिक वन्यजीव विभागाचे वनसंरक्षक एन.आर.प्रवीण यांनी केले आहे.या झाडांना काजव्यांची पसंतीअभयारण्यातील वृक्षसंपदेवर काजव्यांचे नृत्य काळोखात सुरू असते; मात्र काजवे अधिकाधिक पसंती काही निवडक प्रजातीला देतात. बेहडा, हिरडा, सादडा, जांभूळ अशा झाडांवर काजव्यांचा आधिवास मोठ्या संख्येने पहावयास मिळतो. यावेळी काजव्यांच्या नृत्याला जणू रातकिडे एकप्रकारे आपल्या आवाजाने दाद देत असतात.जुनच्या मध्यापर्यंत लाखोंची संख्या

काजव्यांची संख्या वातावरणातील दमटपणावर अवलंबून आहे. मे महिन्याच्या पंधरवड्यानंतर काजव्यांची उत्पत्तीला प्रारंभ होतो; मात्र जुनच्या मध्यापर्यंत काजव्यांची संख्या लाखोंच्या पुढे गेलेली दिसून येते. पावसाच्या प्रारंभी काजवे मोठ्या प्रमाणात वाढतात.त्यांच्या प्रजनन काळ येतो धोक्यातमोर लांडोरला आकर्षित करण्यासाठी पिसारा फुलवून नृत्य करतो तसाचा काजवा हा किटकही आपल्या मादीला आकर्षित करण्याचा प्रयत्न करत असतो. नर काजवा चमचम करत मादीला आपल्याकडे आकर्षित करत असतो म्हणजेच हा खरा तर या किटकाचा प्रजननाचा काळ असतो. यामुळे निसर्गप्रेमींनी या काजव्यांच्या अद्भूत दुुनियेत प्रवेश करतात तितकीच सावधगिरी व खबरदारी बाळगायला हवी अन्यथा दुर्मीळ झालेला काजवा कायमचा लुप्त होण्यास वेळ लागणार नाही हे तितकेच खरे.

टॅग्स :Bio Diversity dayजैव विविधता दिवसAhmednagarअहमदनगरforest departmentवनविभागNashikनाशिक