शहरं
Join us  
Trending Stories
1
भाजपची मोठी घोषणा! मुंबईत मनसेच्या या उमेदवाराला पाठिंबा; पूर्ण ताकदीने प्रचार करणार
2
लाडक्या बहि‍णींना महिन्याला ₹2100, शेतकऱ्यांना कर्जमाफी अन्..CM शिंदेंच्या 10 मोठ्या घोषणा
3
मुंब्र्यात छत्रपती शिवाजी महाराजांचे मंदिर उभारा; फडणवीसांचं उद्धव ठाकरेंना आव्हान
4
Maharashtra Vidhan Sabha Election 2024: कोल्हापूर उत्तरमधील काँग्रेसचा उमेदवार ठरला; सतेज पाटलांसमोर शाहू महाराजांची घोषणा
5
IPL २०२५ च्या मेगा लिलावाचे शहर ठरले; या तारखांना सौदीत २०४ खेळाडू निवडले जाणार
6
Uddhav Thackeray: शिंदेंना वाटले तर चिन्ह द्या, पण शिवसेना माझीच राहणार; उद्धव ठाकरेंचे मोठे वक्तव्य
7
मावळात राज ठाकरेंनी मोठा निर्णय घेतला; अजित पवार गटाच्या बंडखोर उमेदवाराला पाठिंबा जाहीर
8
गुजरातच्या आणंदमध्ये बुलेट ट्रेनचा पूल कोसळला; दोन मजुरांचा मृत्यू, एक जखमी
9
Maharashtra Vidhan Sabha Election 2024 : "महायुतीची लाडकी बहीण योजना तात्पुरती, आम्ही योजना कायम ठेवणार"; विश्वजीत कदमांचा विरोधकांवर हल्लाबोल
10
महाराष्ट्रापूर्वी झारखंडमध्ये इंडिया आघाडीचा जाहीरनामा; ७ गॅरंटी, महिलांना पैसे देणार
11
पॅरिस ऑलिम्पिकमध्ये महिला बॉक्सरकडून फसवणूक; गोल्ड जिंकलं पण पुरुष असल्याचे उघड झालं
12
कोल्हापूर उत्तरमधून अपक्ष उमेदवार राजेश लाटकर अर्ज मागे घेणार होते, तितक्यात...
13
महाराष्ट्रात कुठे कोणाची ताकद? मुंबई, विदर्भ, मराठवाड्याचे राजकीय समीकरण काय? पाहा...
14
शाहू महाराज खासदारकीचा राजीनामा देणार? सतेज पाटलांनी अपमान केल्याच्या अफवांवर छत्रपतींचे निवेदन...
15
उत्तर महाराष्ट्रातील ११ मतदारसंघात काट्याची लढत; कुठे कुठे बंडखोरांचं आव्हान?
16
ओडिशात धावत्या ट्रेनवर गोळीबार; प्रवाशांमध्ये प्रचंड घबराट, पाहा व्हिडिओ
17
"...तर हार्ट द्या!"; राष्ट्राध्यक्षपदाच्या निवडणुकीला सुरुवात होताच चर्चेत आली इवांका; काय घडलं?
18
Maharashtra Election: राजघराण्यातील तीन व्यक्ती पहिल्यांदाच निवडणुकीच्या रिंगणात आमने-सामने
19
देशातील अशी 'ही' १४ गावं; जिथले ५००० मतदार महाराष्ट्र अन् तेलंगणातही करतात मतदान
20
धक्कादायक! तांत्रिकाच्या सांगण्यावरून संपूर्ण कुटुंब उद्ध्वस्त; वाराणसीत चार जणांच्या हत्येनंतर आत्महत्या

Makar Sankranti 2022: इंग्रजी कॅलेंडर प्रमाणे येणारा एकमेव सण; जाणून घ्या मकरसंक्रांतीचे खगोलशास्त्र

By ऑनलाइन लोकमत | Published: January 14, 2022 9:34 AM

Makar Sankranti 2022: सूर्य दर महिन्याला एका राशीत प्रवेश करत वर्षभरात बारा राशीतून फिरताना दिसतो. अशा बारा संक्रांतींपैकी सूर्याचे धनु राशीतून मकर राशीत होणारे संक्रमण आपण मकरसंक्रांत म्हणून साजरे करतो.

- विनय जोशी, खगोलशास्त्र अभ्यासक (vinayjoshi23@gmail.com)

भारतीय संस्कृतीतील सगळ्या सणात इंग्रजी तारखेप्रमाणे येणारा एकमेव सण म्हणजे मकरसंक्रांत होय. सूर्य दर महिन्याला एका राशीत प्रवेश करत वर्षभरात बारा राशीतून फिरताना दिसतो. अशा बारा संक्रांतींपैकी सूर्याचे धनु राशीतून मकर राशीत होणारे संक्रमण आपण मकरसंक्रांत म्हणून साजरे करतो. सध्या १४-१५ जानेवारीला सूर्याचा मकर राशीत प्रवेश होतो म्हणून हा सण इंग्रजी कॅलेंडर प्रमाणे आहे.

मकर संक्रमणापेक्षा उत्तरायण आरंभ ही या सणाची मुलभूत संकल्पना आहे. सूर्याचे रोज निरीक्षण केले असता सूर्य हा सहा महिने उत्तरेकडे किंवा दक्षिणेकडे सरकताना दिसतो. २२ डिसेंबर रोजी सूर्य त्याच्या दक्षिणतम बिंदूवर असून यावेळी सगळ्यात मोठी रात्र आणि सगळ्यात लहान दिवस असतो. यानंतर हळूहळू सूर्य उत्तरेकडे सरकायला लागत उत्तरायण सुरु होते.दिनमान वाढत थंडी कमी होऊ लागते.उत्तर गोलार्धात यावेळी हिवाळा असल्याने  २२ डिसेंबर नंतर दिनमान वाढणे ,सूर्याची उष्णता वाढणे या गोष्टी शेती,पशुपालन आणि दैनंदिन जीवनात कार्यक्षमता वाढवायला अनुकूल ठरतात.म्हणून अगदी प्राचीन काळापासून उत्तर गोलार्धातील बहुतांश संस्कृतीत २२ डिसेंबर हा उत्सव म्हणून साजरा होत असे.प्राचीन रोमन संस्कृतीत सॅर्टनालीया,इराणमध्ये शब-ए - यल्दा,चीनमध्ये डॉंगझी, जपानमध्ये तोजी या नावाने उत्तरायण साजरे केले जात असत.

भारतातदेखील  वैदिक काळापासून  उत्तरायण आरंभ साजरे केले जात आहे.पहिल्या शतकाच्या आसपास २२ डिसेंबर रोजी सूर्याचा मकर राशीत प्रवेश होत असे.यामुळे हा सण मकरसंक्रमण म्हणून साजरा होऊ लागला .थंडीपासून बचाव करण्यासाठी तीळ-गुळ यांसारखे उष्ण पदार्थ खाणे ,काळे कपडे घालणे अशा प्रथा सुरु झाल्या.कृषी संस्कृतीच्या साह्चार्यातून याकाळात शेतात पिकलेले धान्य ,फळे देवाला अर्पण करून एकमेकांना वाण देणे सुरु झाले.लोहडी (पंजाब ), भोगाली बिहु(आसाम)खिचड़ी संक्रांत(बिहार).पौष संक्रान्ति(बंगाल),पोंगल(तमिळनाडू), मकर वल्लाकु(केरळ) अशा वेगवेगळ्या नावाने संपूर्ण भारतात मकरसंक्रमण साजरे केले जाते.

पण पृथ्वीच्या परांचन गतीमुळे सूर्याचे मकर संक्रमण ४०० वर्षात सरासरी ५.५ दिवस पुढे जात सध्या १४-१५  जानेवारीला संक्रांत येते आहे.भविष्यात मकर संक्रमण अधिक पुढे जात मकरसंक्रांत उन्हाळ्यात येऊ लागेल.आणि या सणाच्या प्रथांचा ऋतूचक्राशी संबंध उरणार नाही.भारतीय सणवार हे निसर्गातील बदलांना विचारात घेऊन आखले गेले आहे.यामुळे संक्रांतीला सांगितलेल्या रूढी २२ डिसेंबर पासूनच करायला सुरवात करणे हेच भारतीय संस्कृतीचे प्रवाहीपणा जपण्याच्या दृष्टीने योग्य ठरेल!

 

टॅग्स :Makar Sankrantiमकर संक्रांती