लिव्ह इन रिलेशनशिप गुन्हा नाही, मुलांपासून संपत्तीपर्यंत...महिलांना कोणते अधिकार मिळतात

दिल्लीतील श्रद्धा हत्याकांडानंतर 'लिव्ह इन रिलेशनशिप' चर्चेत आहे. लिव्ह-इन रिलेशनशिपमध्ये राहणे हा गुन्हा नाही, पण लिव्ह-इनमध्ये राहणाऱ्या महिलांना काय अधिकार आहेत हे जाणून घेणे महत्त्वाचे आहे.

दिल्लीतील श्रद्धा हत्याकांडानंतर 'लिव्ह इन रिलेशनशिप' चर्चेत आहे. श्रद्धाच्या हत्येचा आरोप तिचाच लिव्ह-इन पार्टनर आफताब अमीन पूनावालावर आहे. लिव्ह-इन रिलेशनशिपमध्ये राहणे हा गुन्हा नाही. पण अशा रिलेशनशिपमध्ये राहणाऱ्या महिलांना अनेकवेळा गंभीर समस्यांना सामोरे जावे लागते. अशा परिस्थितीत लिव्ह-इनमध्ये राहणाऱ्या महिलांना काय अधिकार आहेत हे जाणून घेणे महत्त्वाचे आहे.

लिव्ह-इन रिलेशनशिप, म्हणजे जेव्हा मुलगा आणि मुलगी लग्नाशिवाय एकाच घरात दीर्घकाळ एकत्र राहतात. आजच्या युगात लिव्ह इन रिलेशनशिप कॉमन होत आहे. विशेषतः मोठ्या शहरांमध्ये. हे लिव्ह इन रिलेशनशिप आजकाल चर्चेत आहे. कारण आहे दिल्लीतील श्रद्धा हत्याकांड. श्रद्धाच्या हत्येचा आरोप तिचाच प्रियकर आफताब अमीन पूनावाला याच्यावर लावण्यात आला आहे.

आफताब आणि श्रद्धा लिव्ह-इनमध्ये राहत होते. दोघांमध्ये अनेकदा भांडण व्हायचे. 18 मे रोजी लग्नाच्या मुद्द्यावरून दोघांमध्ये भांडण झाले, त्यानंतर आफताबने श्रद्धाची हत्या केली. नंतर श्रद्धाच्या मृतदेहाचे 35 तुकडे करण्यात आले आणि ते तुकडे पकडले जाऊ नयेत म्हणून वेगवेगळ्या ठिकाणी फेकण्यात आले. हत्येनंतर तब्बल 6 महिन्यांनी आफताबला पकडण्यात आले असून पोलीस तपास करत आहेत. लिव्ह-इन रिलेशनशिपची संस्कृतीही भारतात वाढत आहे. 2018 मध्ये सर्वेक्षण करण्यात आले. या सर्वेक्षणात सहभागी 80% लोकांनी लिव्ह-इन रिलेशनशिपचे समर्थन केले. यापैकी 26% लोकांनी सांगितले की जर संधी दिली तर ते लिव्ह-इन रिलेशनशिपमध्येही राहतील. आपल्या देशात लिव्ह इन रिलेशनशिपबाबत कोणतेही कायदे नाहीत. पण लिव्ह-इन रिलेशनशिपमध्ये राहणे हा गुन्हा नाही. सर्वोच्च न्यायालय आणि न्यायालयांच्या निर्णयांनी लिव्ह इन रिलेशनशिपला कायदेशीर मान्यता दिली आहे.

आता श्रद्धा हत्याकांडातील सर्वात मोठी गोष्ट समोर येत आहे की, आफताबचे श्रद्धासोबत बरेच दिवस भांडण होत होते, मात्र तिने याबाबत तक्रार केली नाही. अनेकवेळा प्रकरण इतके वाढले होते की हे प्रकरण पोलिसांपर्यंत पोहोचल्याचे त्याच्या मित्रांचे म्हणणे आहे. मात्र, श्रद्धाने नकार दिल्यामुळे हे प्रकरण पोलिसांपर्यंत पोहोचले नाही. श्रद्धाने वेळीच पोलिसात पोहोचून तक्रार केली असती तर तिचा जीव वाचू शकला असता. त्यामुळे, जर तुम्ही लिव्ह-इनमध्ये राहत असाल तर तुम्हाला तुमचे हक्क माहित असणे आवश्यक आहे.

आजही लिव्ह इन रिलेशनशिपमध्ये राहणाऱ्या लोकांकडे समाजात चांगल्या नजरेने पाहिले जात नाही. अशा रिलेशनशिपमध्ये राहणाऱ्या मुलींच्या चारित्र्यावर प्रश्न उपस्थित केले जातात, मुलांबद्दलही विविध प्रकारच्या चर्चा सुरू असतात. 16 वर्षांपूर्वी सुप्रीम कोर्टाने एका निकालात स्पष्ट केले होते की, व्यक्ती कोणाशीही लग्न करण्यास स्वतंत्र आहे.

सर्वोच्च न्यायालयाच्या या निर्णयामुळे लिव्ह इन रिलेशनशिपला कायदेशीर मान्यता मिळाली. या निर्णयात न्यायालयाने असेही म्हटले होते की, 'काही लोकांच्या दृष्टीने हे अनैतिक असू शकते, पण अशा रिलेशनशिपमध्ये राहणे गुन्ह्याच्या कक्षेत येत नाही. कोर्टाने हे मान्य केले आहे की जर जोडपे लग्न न करता पती-पत्नी म्हणून एकत्र राहत असेल, तर तो पुरुष क्रूर होऊ शकतो.