'8 तो सिर्फ झांकी है, 42 अभी बाकी है'; 5 वर्षात भारतात येणार एकूण 50 चित्ते!, अशी आहे मोदींची योजना...

तब्बल 70 वर्षांनंतर चित्ते पुन्हा एकदा भारताच्या भूमीवर अवतरले आहेत. मध्य प्रदेशातील कुनो नॅशनल पार्कमधील या चित्त्यांवर भारतातील नामशेष होणाऱ्या प्रजातींची संख्या पुन्हा वाढवण्याची जबाबदारी असेल. हे चित्ते नोव्हेंबर 2021 मध्येच भारतात पोहोचणार होते, परंतु कोरोना महामारीमुळे प्रक्रिया मंदावली. सुरुवातीला 8 चित्ते कुनो येथे पोहोचले आहेत. येत्या पाच वर्षात चित्यांची संख्या 50 पर्यंत वाढवण्याची तयारी आहे, म्हणजेच या प्रक्रियेतून आणखी बरेच चित्ते येण्याच्या तयारीत आहेत.

केंद्रीय पर्यावरण मंत्री भूपेंद्र यादव यांनी १९ व्या राष्ट्रीय व्याघ्र संवर्धन प्राधिकरणाच्या बैठकीत ‘स्वतंत्र भारतात नामशेष घोषित झालेला चित्ता पुन्हा एकदा परत येत आहे’, असे म्हटलं होतं. प्रोजेक्ट चीताबद्दल माहिती देताना त्यांनी सांगितलं होतं की 10-12 तरुण चित्ते आणले जातील, जो फाऊंडर स्टॉक असणार आहे.

राष्ट्रीय व्याघ्र संवर्धन प्राधिकरणाच्या (NTCA) 19 व्या बैठकीत कृती आराखड्याचा शुभारंभ करताना केंद्रीय पर्यावरण मंत्री भूपेंद्र यादव यांनी स्वतंत्र भारतात नामशेष झालेले चित्ते आता परत येण्यासाठी सज्ज झाले असल्याचं सूतोवाच केलं होतं. एनटीसीएच्या एका अधिकाऱ्यानंही कोविड-19 मुळे चित्ता परत आणण्याची योजना रखडल्याचं म्हटलं होतं.

पाच मध्य भारतातील राज्यांमधील 10 सर्वेक्षण साइट्सपैकी, मध्य प्रदेशातील कुनो पालपूर राष्ट्रीय उद्यान (KNP) हे योग्य अधिवास आणि पुरेसे शिकारी तळ असल्यामुळे चित्ता संवर्धनासाठी याची निवड करण्यात आली. योजनेनुसार केंद्र सरकार, पर्यावरण मंत्रालय आणि चीता टास्क फोर्ससह, परराष्ट्र मंत्रालयाच्या माध्यमातून, नामिबिया आणि दक्षिण आफ्रिकेच्या सरकारांना सहकार्य करण्यासाठी एक औपचारिक फ्रेमवर्क तयार करण्यात आलं आहे.

एका अधिकाऱ्याने सांगितले की, जगातील सर्वात वेगवान प्राणी चित्ता नोव्हेंबर 2021 मध्येच मध्य प्रदेशात येणे अपेक्षित होते, परंतु कोरोनामुळे ही योजना थांबली होती. केंद्रीय मंत्र्यांनी बुधवारी एक वॉटर ऍटलस देखील जारी केला, ज्यामध्ये भारतातील वाघांच्या क्षेत्रातील सर्व जल संस्था मॅप केल्या गेल्या आहेत. शिवालिक टेकड्या आणि गंगेचे मैदान, मध्य भारतीय लँडस्केप आणि पूर्व घाट, पश्चिम घाट लँडस्केप, ईशान्य टेकड्या आणि ब्रह्मपुत्रा पूर मैदान आणि सुंदरबन यासह अनेक प्रदेशांमध्ये अशा प्रदेशांमध्ये चित्ते वाढणार आहेत.

देशात 51 व्याघ्र प्रकल्प असून व्याघ्र प्रकल्पाच्या जाळ्याखाली आणखी क्षेत्रे आणण्याचे प्रयत्न सुरू आहेत. मंत्र्यांनी सांगितले की, व्याघ्र प्रकल्प हे केवळ वाघांसाठी नाही कारण जलसुरक्षेच्या दृष्टीने महत्त्वाच्या असलेल्या या भागातून ३५ हून अधिक नद्या उगम पावतात. ते म्हणाले की, व्याघ्र प्रकल्पाच्या संवर्धनासाठी आणि पर्यावरण पर्यटनासाठी स्थानिक समुदायांच्या सहभागासाठी सातत्याने प्रयत्न केले जात आहेत. भारत हा अशा देशांपैकी एक आहे जो पर्यावरणीय चुका दूर करण्यावर विश्वास ठेवतो. चूक सुधारली पाहिजे. जास्त शिकार केल्यामुळे भारतातून चित्ता नामशेष झाला. आम्ही चित्त्यांना परत आणण्याचा निर्णय घेतला आहे, ही चूक सुधारली जात आहे

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी आज त्यांच्या वाढदिवसानिमित्त मध्य प्रदेशातील कुनो नॅशनल पार्कमध्ये नामिबियातून आणलेल्या आठ चित्त्यांना सोडणार आहेत. यापैकी पाच मादी आणि तीन नर चित्ता आहेत. शिकार, अधिवास नष्ट झाल्यामुळे चित्ता भारतातून पूर्णपणे नामशेष झाला होता. सरकारने 1952 मध्ये हा प्राणी नामशेष झाल्याचे घोषित केले होते.