शहरं
Join us  
Trending Stories
1
"...तर जरांगेंचा बोलवता धनी कोण? यावर शिक्कामोर्तब होईल"; भाजप नेते प्रविण दरेकर स्पष्टच बोलले 
2
Maharashtra Vidhan Sabha Election 2024: 'शरद पवारांचे नाव घेतलं की अंगावर काटा येतो, त्यांच्यावर बोलणं..."; नरहरी झिरवाळांनी स्पष्टच सांगितलं
3
राज्यात पंतप्रधान नरेंद्र मोदींच्या १० प्रचार सभा; ८ नोव्हेंबरला पहिली सभा
4
'कोणीही मतदानापासून वंचित राहू नये, साखर कारखाने २१ नोव्हेंबरनंतर सुरु करा'; सदाभाऊ खोतांनी केली मागणी
5
हिट अँड रन प्रकरणात BMW असलेल्या भाजपा नेत्याला पोलिसांनी घेतलं ताब्यात, तपास सुरू
6
लॉरेन्स बिश्नोईच्या नावाने पप्पू यादवांना धमकावणाऱ्याला अटक; मेव्हणीचं सिम वापरुन केला प्लॅन
7
'आयाराम गयाराम' ही म्हण राजकारणात कधी आली?; आमदाराने चक्क एका दिवसात २ पक्ष बदलले
8
सुनील केदार समर्थकांच्या बंडखोरीनं मविआत संताप; ठाकरे-पवारांच्या उमेदवारांना फटका?
9
लिव्ह इनमध्ये राहणाऱ्या युवतीच्या मृत्यूचं रहस्य; फ्लॅटमध्ये आढळला मृतदेह
10
देवेंद्र फडणवीसांच्या सुरक्षेत अचानक वाढ, तपास यंत्रणा अलर्ट; नेमकं काय घडलं?
11
मराठा उमेदवारांबाबत रविवारी होणार निर्णय; अंतरवली सराटीत येण्याचे मनोज जरांगेंचे आवाहन
12
वेगवेगळ्या चकमकीत 3 दहशतवाद्यांचा खात्मा; ज्या घरात अडकले होते, त्यालाच जवानांनी लावली आग
13
Rajnath Singh : "अशी परिस्थिती येईल जेव्हा..."; दहशतवादी हल्ल्यांबाबत राजनाथ सिंह यांची मोठी भविष्यवाणी
14
IND vs NZ, 3rd Test Day 2 Stumps: दुसऱ्या दिवशी १५ विकेट्स; तिसऱ्या दिवशीच फुटणार विजयाचे फटाके?
15
केरळमध्ये ट्रॅक साफ करणाऱ्या कर्मचाऱ्यांना ट्रेनने उडवलं; चौघांचा मृत्यू, एकाचा मृतदेह सापडेना
16
Vidhan Sabha Election: मतदान ओळखपत्र नसेल तर काळजी नको, हे १२ पुरावे चालतील; वाचा संपूर्ण लिस्ट!
17
आबांवरील टीकेनंतर नाराजी; शरद पवारांनी अजितदादांना फटकारलं, म्हणाले...
18
पवार कुटुंब एकत्र येणार? आमच्यात फक्त राजकीय मतभेद; सुनेत्रा पवारांचं मोठं विधान
19
सोमवारनंतर मतदारसंघांतील चित्र होणार स्पष्ट; विधानसभेच्या प्रचारासाठी मिळणार फक्त 'इतके' दिवस!
20
Maharashtra Vidhan Sabha Election 2024 : "दादांना विलन करण्याचा प्रयत्न असेल तर..." ; तटकरेंचा जयंत पाटलांना इशारा

आकाशगंगा कशी तयार होते, ते कळणार! भारतीय खगोलशास्त्रज्ञांना दुर्मिळ रेडिओ उत्सर्जनाचा शोध

By श्रीकिशन काळे | Published: May 06, 2024 4:54 PM

२० लाख प्रकाश-वर्षे अंतरात पसरलेला हा रेडिओ स्रोत दीर्घिका किंवा आकाशगंगा समूह (गॅलेक्सी क्लस्टर) एबेल २१०८ (A2108) मध्ये स्थित आहे....

पुणे : ‘जीएमआरटी’च्या महाकाय रेडिओ दुर्बिणीने दुर्मिळ अशा ‘रेडिओ उत्सर्जना’चा शोध लावला आहे. या शोधातून आकाशगंगा समूहांची निर्मिती आणि उत्क्रांतीबद्दल महत्त्वपूर्ण घटनाक्रम कळण्यास मदत होणार आहे. इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी, इंदूरच्या स्वर्णा चॅटर्जी यांच्या नेतृत्वाखालील भारतीय खगोलशास्त्रज्ञांच्या चमूने महाकाय रेडिओ दुर्बिणीच्या (अपग्रेडेड जीएमआरटी) वापरातून उत्तर दुर्मिळ रेडिओ उत्सर्जनाचा स्रोत शोधला आहे. २० लाख प्रकाश-वर्षे अंतरात पसरलेला हा रेडिओ स्रोत दीर्घिका किंवा आकाशगंगा समूह (गॅलेक्सी क्लस्टर) एबेल २१०८ (A2108) मध्ये स्थित आहे.

आकाशगंगा समूह ही विश्वात आकाराला आलेली सर्वात मोठी गुरुत्त्वाकर्षणाने बांधलेली रचना मानली जाते. आकाशगंगा समूहाचे वस्तुमान सूर्याच्या वस्तुमानाच्या हजार ट्रिलियन पट जास्त असते. या समूहांमधील विद्युत भारित कण दोन समूहांच्या धडकीमध्ये ऊर्जावान होतात. या उत्सर्जनांमधील रेडिओ अवशेष बहुतेक वेळा आकाशगंगा समूहाच्या बाहेर आढळतात. असे रेडिओ अवशेष हे आकाशगंगा समूहातील धडकांमुळे झालेल्या शक्तिशाली धक्का तरंगांचे (शॉक वेव्ह) पुरावे आहेत. हे तरंग जीएमआरटीच्या दुर्बिणीने शोधले आहेत.

‘एबेल २१०८’ हा कमी वस्तुमान असलेला आकाशगंगा समूह आहे, ज्यामध्ये दक्षिणेकडील भागात रेडिओ उत्सर्जन आधी आढळले होते. चटर्जी आणि टीमने केलेल्या नवीन निरीक्षणाने आकाशगंगा समूहाच्या उत्तरेला आणखी एक अस्पष्ट रेडिओ उत्सर्जनाची रचना शोधली आहे, ज्याला ‘एन इ’ असे नाव दिले आहे. ही रेडिओ रचना शोधल्यामुळे हा समूह दुर्मिळ दुहेरी रेडिओ अवशेष असलेला म्हणून ओळखला जाईल. नव्याने सापडलेली रचना दक्षिणेकडील (एस-डब्ल्यू) अवशेषाच्या दुप्पट मोठी आहे. तसेच आतापर्यंत सापडलेल्या सर्वात कमी शक्ती असलेल्या रेडिओ अवशेषांपैकी एक आहे.

या संशोधनाचे नेतृत्व स्वर्ण चॅटर्जी (पीएचडी विद्यार्थिनी) यांनी अभिरूप दत्ता (इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी इंदूर) यांच्यासोबत केले आहे. तसेच माजिदुल रहमान (नॅशनल त्सिंग हुआ युनिव्हर्सिटी-तैवान), रुता काळे, (नॅशनल सेंटर फॉर रेडिओ ॲस्ट्रोफिजिक्स,पुणे, आणि सुरजित पॉल (मणिपाल अकादमी ऑफ हायर एज्युकेशन), सुरजित हे GLOMACS प्रकल्पाचे प्रमुख अन्वेषक आहेत.

एबेल २१०८ सारख्या कमी वस्तुमान असलेल्या आकाशगंगा समूहाचा अभ्यास महत्त्वाचा आहे. कारण विश्वातील सुरुवातीच्या आकाशगंगा समूहाची निर्मिती आणि चुंबकीय क्षेत्रे आणि आकाशगंगा समूहातील माध्यम यांच्यातील परस्परसंवाद समजून घेता येईल.

टॅग्स :Puneपुणेpimpari-chinchwadपिंपरी-चिंचवड